Ο Γερμανός φιλόσοφος, Εμμάνουελ Καντ, είπε ότι «Η απώλεια όρασης απομακρύνει τον άνθρωπο από τα αντικείμενα ενώ η απώλεια ακοής απομακρύνει τον άνθρωπο από τους ανθρώπους».
Η ακοή αποτελεί μία από τις πέντε αισθήσεις. Είναι ίσως η σημαντικότερη από αυτές καθώς μας επιτρέπει να αντιλαμβανόμαστε το περιβάλλον. Συμπληρώνει την όραση, ενώ στους ανθρώπους με μειωμένη όραση την αντικαθιστά ικανοποιητικά. Είναι η αίσθηση η οποία μας επιτρέπει να αναπτύξουμε τον λόγο και την ομιλία και μέσω αυτής να επικοινωνούμε με τους υπόλοιπους ανθρώπους.
Δυστυχώς η φυσιολογική ακοή δεν είναι κάτι που πρέπει να θεωρείται δεδομένο. Η βαρηκοΐα μπορεί να είναι συγγενής (δηλαδή παρούσα κατά τη γέννηση) ή επίκτητη (δηλαδή να εμφανιστεί κάποια στιγμή κατά τη διάρκεια της ζωής του παιδιού). Αναφορικά με τη συγγενή βαρηκοΐα υπολογίζεται ότι 1-3 στα 1.000 νεογνά, γεννιούνται με ανιχνεύσιμη απώλεια ακοής στο ένα ή και στα δύο αυτιά. Eάν τα παιδιά έχουν νοσηλευτεί σε μονάδα εντατικής θεραπείας το ποσοστό αυτό αυξάνει σε 2- 5%. Αναφορικά με την επίκτητη μπορεί να εμφανιστεί σε παιδιά μεγαλύτερης ηλικίας μετά από λοιμώξεις της παιδικής ηλικίας, μετά από χορήγηση εξειδικευμένων φαρμάκων, μετά από τραυματισμούς στο κεφάλι ή μετά από έκθεση σε θόρυβο. Τέλος η έκθεση σε ορισμένους ιούς εντός της μήτρας [πχ στον κυτταρομεγαλοϊό (CMV), αυξάνει την πιθανότητα εμφάνισης σταδιακής απώλειας ακοής κατά την παιδική ηλικία.
Η απώλεια της ακοής χωρίζεται σε βαθμίδες ανάλογα με το πόσο σοβαρή είναι.
Έτσι έχουμε τις ακόλουθες διαβαθμίσεις:
- Ελάχιστου βαθμού βαρηκοΐας
- Ελαφρά βαρηκοΐα (26 – 40 dBHL)
- Μετρίου βαθμού (41 – 55 dB HL)
- Μετρίου προς μεγάλου βαθμού (56 – 70dB HL)
- Μεγάλου βαθμού (71 – 90 dB HL)
- Πολύ Μεγάλου βαθμού – πρακτική κώφωση (91+ dB HL)
Ανάλογα με τον βαθμό βαρηκοΐας που έχει κάθε παιδί, θα παρουσιάσει και ανάλογα προβλήματα στην ανάπτυξη του λόγου και της συμπεριφοράς του. Εκτός φυσικά από τον βαθμό της βαρηκοΐας σημαντικό ρόλο παίζουν και μια σειρά άλλον παραγόντων όπως η ηλικία εμφάνισης, η ηλικία διάγνωσης, η ηλικία έναρξης της αποκατάστασης της, η στάση της οικογένειας απέναντι στο πρόβλημα καθώς και το νοητικό επίπεδο του παιδιού και των οικείων του. Σε γενικές γραμμές τα κύρια συμπτώματα είναι προβλήματα στον λόγο, χαμηλές ακαδημαϊκές επιδόσεις και προβλήματα επικοινωνίας που μπορεί να καταλήξουν σε χαμηλή αυτοεκτίμηση και κοινωνική απομόνωση.
Πολύ σημαντική για την εξέλιξη του παιδιού με βαρηκοΐα είναι η πρώιμη διάγνωση της. Στις περισσότερες χώρες του κόσμου η ανίχνευση της βαρηκοΐας γίνεται πολύ νωρίς καθώς τα νεογνά υποβάλλονται υποχρεωτικά σε έλεγχο της ακοής πριν από την έξοδο τους από το μαιευτήριο. Στην Ελλάδα δυστυχώς αυτός ο έλεγχος δεν είναι υποχρεωτικός με αποτέλεσμα να μην γίνεται συστηματικά. Δεν είναι υποχρεωτικός ούτε καν για τις ομάδες υψηλού κινδύνου [κληρονομικό ιστορικό βαρηκοΐας, συγγενείς λοιμώξεις (ερυθρά, τοξοπλάσμωση, κυτταρομεγαλοϊός κ.ά.), κρανιοπροσωπικές ανωμαλίες, βάρος γέννησης μικρότερο από 1.500 γρ., ίκτερος, μηνιγγίτιδα, ασφυξία κατά τον τοκετό]. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα να καθυστερεί πολύ η διάγνωση της βαρηκοΐας και να γίνεται δυσκολότερη η αντιμετώπιση της.
Η διάγνωση της βαρηκοΐας θα πρέπει να γίνεται από ωτορινολαρυγγολόγο μετά από τη διενέργεια ειδικών εξετάσεων. Σε παιδιά πολύ μικρής ηλικίας (ακόμα και 2-3 ημερών) μπορούν να γίνουν εξετάσεις κατά τις οποίες δεν χρειάζεται η συνεργασία του παιδιού. Οι εξετάσεις αυτές είναι οι ωτοακουστικές εκπομπές, τα Προκλητά Δυναμικά του Εγκεφαλικού Στελέχους (ABR) και τα Ακουστικά Προκλητά Δυναμικά Σταθερής Κατάστασης (ASSR). Μεγαλώνοντας τα παιδιά μπορούν να υποβληθούν σε εξετάσεις που είναι απαραίτητη η συμμετοχή τους όπως η Ακουομετρία Οπτικής Ενίσχυσης (VRA) και αργότερα η παιχνιδοακοομετρία. Τέλος σε ηλικίες μετά τα 5-6 έτη μπορεί να εφαρμοστεί η τονική ακοομετρία και η ομιλητική ακοομετρία, εξετάσεις οι οποίες χρησιμοποιούνται και στους ενήλικες.
Η διάγνωση αποτελεί μόνο την αρχή της επίλυσης του προβλήματος. Η αντιμετώπιση του προβλήματος θα ξεκινήσει με την χρήση ακουστικών βοηθημάτων αλλά και με την συνεργασία μιας επιστημονικής ομάδας υποστήριξης τόσο του παιδιού όσο και των γονέων. Η ομάδα αυτή θα απαρτίζεται από παιδο-ωτορινολαρυγγολόγο, λογοθεραπευτή, ειδικό παιδαγωγό και ψυχολόγο.
Συνοψίζοντας, κλειδί για την αντιμετώπιση της παιδικής βαρηκοΐας είναι η έγκαιρη διάγνωση της, η αποδοχή του προβλήματος από την οικογένεια και η όσο το δυνατόν γρηγορότερη αντιμετώπιση της μέσω μιας ομάδας ειδικών.
Άρης Παπαπετρόπουλος
Παίδο-Ωτορινολαρυγγολὀγος
Επιμελητής Α´
Γενικό Νοσοκομείο Παἰδων “Η Αγία Σοφία”