Ας δούμε πρώτα τι θα μπορούσε να σημαίνει η λέξη προπόνηση…
Όταν λέμε προπόνηση, με απλά λόγια κατανοούμε ότι πρόκειται για την κοπιαστική διαδικασία που εξασκεί, προγυμνάζει, προετοιμάζει, ώστε να επιτευχθεί ένας στόχος, ένα κατόρθωμα ή ακόμα και ένα πόνημα, δηλαδή κάτι που κατορθώνεται με κόπο.
Μεγαλώσαμε άλλωστε με την πατροπαράδοτη ρήση:
«τά ἀγαθά κόποις κτῶνται»
Η αθλητική προπόνηση προηγείται του καλού και αγαθού αθλητικού αποτελέσματος γι αυτό προφανώς λέγεται (προ)πόνηση. Υπάρχει και η εκδοχή που λέει ότι η προπόνηση μας προλαβαίνει από τον πόνο. Ποια άλλη έννοια θα μπορούσε όμως να αποδοθεί στη λέξη πόνος, πέρα από αυτό όλοι μικροί και μεγάλοι σίγουρα έχουμε αισθανθεί;
Α. 1. κοπιαστική εργασία, κόπος, μόχθος (φυσικός και διανοητικός) |ασχολία, δουλειά 2. σωματική άσκηση, εκγύμναση |ειδικότερη σωματική εργασία 3. ο κόπος της μάχης, ο πόλεμος.
Β. το αποτέλεσμα της καταβολής κόπου, το έργο.
Γ. 1. φυσικός πόνος, σωματικό άλγος, ασθένεια 2. ψυχικό άλγος, στενοχώρια, λύπη |αφορμή θλίψης, βάσανο, δυσκολία, συμφορά.
Πόνος: μυθικό πρόσωπο, γιος της ΄Εριδας
(https://www.greek-language.gr -Basic Lexicon of Ancient Greek)
Σε κάθε περίπτωση πάντως η προπόνηση απαιτεί κόπο.
Ανάλογα με την ιστορική εποχή και το είδος των αγώνων που τελούνταν η διαδικασία της προπόνησης παίρνει άλλη μορφή. Δηλαδή άλλους στόχους είχε η προετοιμασία ενός Σπαρτιάτη ή Αθηναίου πολεμιστή, άλλο στόχο ενός μονομάχου ή αρματοδρόμου στην αρχαία Ρώμη και άλλο στόχο ενός αρχαίου Έλληνα που προετοιμαζόταν για τους Ολυμπιακούς Αγώνες. Επίσης καταλαβαίνουμε ότι αλλιώς διαμορφώνονταν τα αγωνίσματα στο Βυζάντιο, στον Μεσαίωνα, ή επί Τουρκοκρατίας έως να φτάσουμε στα νεότερα χρόνια και στην αναβίωση των σύγχρονων Ολυμπιακών Αγώνων, όταν ουσιαστικά η επιστήμη άρχισε να λαμβάνει χώρα και να τροφοδοτεί με γνώσεις τους προπονητές.
Τον τελευταίο αιώνα αναπτύχθηκαν πολλές θεωρίες προπόνησης. Άλλες από αυτές έχουν εξελιχθεί και συνυπάρχουν με τις σημερινές και άλλες ασφαλώς απορρίφθηκαν από την ίδια την εξέλιξη.
Η προπόνηση θα μπορούσα να πω ότι είναι μία τέχνη. Είναι μία ζώσα διαδικασία και δε θα μπορούσε να ήταν κάτι λιγότερο από αυτό, εφόσον το υποκείμενο είναι ο άνθρωπος και πολύ περισσότερο τα παιδιά. Είναι μια τέχνη που κινείται στα όρια του εφικτού, ενώ παράλληλα οραματίζεται το ανέφικτο. Είναι ένα αντιφατικό παιγνίδι ακροβασίας, όπου ο κόπος προσφέρει ικανοποίηση, ευεξία, σωματική και ψυχική βελτίωση. Ακούγεται σουρεαλιστικό και ποιος μπορεί να πει ότι δεν είναι;
Είμαι σίγουρος πια ότι η προπόνηση είναι τέχνη.
Όταν σπουδάζαμε μας μάθαιναν ότι η σύγχρονη προπόνηση είναι επιστήμη πια. Η αλήθεια είναι ότι αντλεί γνώσεις και δεδομένα από πολλές επιστήμες όπως: Ανατομία, φυσιολογία, εργοφυσιολογία, βιομηχανική (ανάλυση κινήσεων), αθλητιατρική, ψυχολογία, φυσικοθεραπεία, προπονησιολογία, παιδαγωγική, κοινωνιολογία κ.α.
Ο σύγχρονος προπονητής δεν αρκεί να διαθέτει θεωρητικές γνώσεις γύρω από όλες αυτές τις επιστήμες. Θα πρέπει να βρίσκει τον τρόπο να τις μετουσιώνει σε απλές τακτικές και να τις ενσωματώνει καθημερινά στα προπονητικά του προγράμματα, ενώ παράλληλα να γνωρίζει και να σχεδιάζει πολύ καλά τη μεθοδολογία με την οποία θα διδάξει το άθλημα.
Αρκεί όμως όλη αυτή η τεχνική κατάρτιση; Αποδεδειγμένα ΟΧΙ. Γιατί; Πρώτα από όλα ο ίδιος αυτοαναιρείται χρόνο με το χρόνο, εξελίσσεται και αφήνει πίσω του μεθόδους, τεχνικές και τακτικές που χρησιμοποιούσε. Τότε που τις χρησιμοποιούσε θεωρούσε ότι έκανε το καλύτερο. Το αντίστοιχο θα συμβεί και στις μελλοντικές χρονιές για να αποδειχθεί έτσι ότι ούτε σήμερα τελικά κάνουμε το καλύτερο. Άλλωστε ένας προπονητής που είναι εντάξει με τον εαυτό του, κάθε μέρα φεύγει από την προπόνηση με τη μεγάλη απορία, αν έκανε καλή προπόνηση στους αθλητές και τις αθλήτριες που γύμνασε…
Ευτυχώς που συμβαίνει όλο αυτό από μια πλευρά διότι το καλύτερο, το τέλειο, έχει το μεγάλο μειονέκτημα ότι δεν μπορεί να εξελιχθεί… Αυτό σίγουρα δεν το θέλουμε…
Τι χρειάζεται όμως επιπλέον όλων αυτών για να προπονηθούν τα παιδιά όσο δυνατόν πιο σωστά;
Έχουμε μπροστά μας ανθρώπους, σχέσεις, δυναμικές… έχουμε να διαπραγματευτούμε με τον πόνο, αλλά να μη μετατραπεί η (προ)πόνηση σε (κατά)πόνηση… Έχουμε να αντιμετωπίσουμε την εφηβεία σε όλες τις πτυχές της.
Πως θα συνδυαστούν όλα αυτά;
Η μαγική λέξη είναι ενσυναίσθηση.
Έτσι μόνο μπορούμε να νιώσουμε τους άλλους, να μας νιώσουν οι άλλοι και να διδαχθούμε αμφότεροι τόσο για το αθλητικό αντικείμενο, όσο και για τον ίδιο το εαυτό μας.
Ένας καλός προπονητής μαθαίνει από ένα ταλαντούχο αθλητή ή μία χαρισματική αθλήτρια. Στην πραγματικότητα μαθαίνει από την ίδια τη φύση, γιατί εκείνη τους οδηγεί…
Είναι ή δεν είναι τέχνη τελικά;
Και τώρα λίγες πρακτικές συμβουλές.
Σημάδια που οδηγούν σε υπερκόπωση και πρέπει να αναγνωρίζουμε έγκαιρα:
- Ψυχαναγκαστική ανάγκη για άσκηση
- Μειωμένη όρεξη
- Κατάθλιψη
- Πονοκέφαλοι
- Αυξημένη συχνότητα τραυματισμών
- Αϋπνία
- Έλλειψη ενέργειας, μόνιμο αίσθημα κόπωσης (washed-out κοινώς στα ελληνικά: ξεζουμισμένος/η).
- Απώλεια ενθουσιασμού για το άθλημα
- Χαμηλότερη ανοσία (αυξημένος αριθμός κρυολογημάτων και πονόλαιμος)
- Ήπιος πόνος στο πόδι, γενικοί πόνοι παντού
- Κατήφεια και ευερεθιστότητα
- Πόνος στους μυς και τις αρθρώσεις
- Μειωμένη ικανότητα προσπάθειας στην προπόνηση
- Ξαφνική πτώση της απόδοσης
Επίσης τι δεν πρέπει να κάνουμε μετά από μία προπόνηση:
- Να μένουμε με ιδρωμένα ή ακόμα χειρότερα με βρεγμένα ρούχα. Κάνουμε οπωσδήποτε μπάνιο και φοράμε στεγνά και καθαρά ρούχα.
- Να παραμένουμε σε ακινησία γιατί θεωρούμε ότι κουραστήκαμε πολύ. Η ήπια κίνηση της καθημερινότητας ξεκουράζει… Λέγεται ενεργητική αποκατάσταση και προφυλάσσει από την υπερκόπωση και τους τραυματισμούς.
- Να φάμε αμέσως μετά την προπόνηση και πολύ χειρότερα τροφές που είναι όξινες ή επιβαρυντικές για το ήπαρ. Αφήνουμε να περάσει τουλάχιστον μισή ώρα, ώστε ο οργανισμός να έρθει και πάλι στο σταθερό του ρυθμό.
- Η προπόνηση περιέχει αρκετή επιβάρυνση. Αν στο ημερήσιο πρόγραμμά μας ακολουθούν βαριές σωματικές εργασίες, καλύτερα εκείνη την ημέρα να αναβάλλουμε την προπόνηση ή σε συνεργασία με τον/την προπονητή/τρια να ακολουθήσουμε πρόγραμμα αποκατάστασης.
- Να μην πιεζόμαστε παραπάνω από όσο πρέπει. Το σώμα μας συσσωρεύει κόπωση και στις επόμενες βδομάδες θα μας επιφυλάξει εκπλήξεις που δε θα μας χαροποιήσουν… Μετά από κάθε επιβάρυνση για να μπορέσουμε να προπονηθούμε πάλι, απαιτείται ξεκούραση.
Ειδικά όταν έχουμε να κάνουμε με μικρά παιδιά ο καθοριστικός παράγοντας αποκατάστασης είναι ο καλός ύπνος και η καλή διατροφή. Τεράστια κεφάλαια που αξίζουν συζήτηση. Τέλος θα πρέπει να συνυπολογίζουμε ότι το ημερήσιο πρόγραμμα ενός μικρού παιδιού είναι πολύ επιβαρυμένο από απαιτητικά μαθήματα, εξωσχολικές δραστηριότητες, ώρες σε μετακινήσεις κλπ, και να σκεφτούμε ότι ξυπνούν πολλές φορές στις 6-6.30 πμ, και κοιμούνται μετά τις 10.30πμ…
Πηγή: www.swimming.gr
Γιάννης Μηλιδάκης,
Προπονητής της αγωνιστικής ομάδας κολύμβησης του CGS
Επικεφαλής προπονητής της ομάδας κολύμβησης Παναθηναϊκού
Απόφοιτος ΤΕΦΑΑ Αθηνών, Μsc in Sports Management