Η ορθογραφία είναι μεγάλη πρόκληση για τους μαθητές με δυσλεξία. Μπορεί οι συγκεκριμένοι μαθητές, σε βάθος χρόνου, να μάθουν να διαβάζουν αρκετά καλά, οι δυσκολίες, όμως, με την ορθογραφία τείνουν να παραμένουν σε όλη τη διάρκεια της ζωής τους. Τι είναι, λοιπόν, η Δυσορθογραφία;
Η Δυσορθογραφία είναι μια ειδική μαθησιακή διαταραχή στην ορθογραφία και στους κανόνες της. Οι δυσκολίες εμφανίζονται σε κανόνες που έχουν διδαχθεί, στην αντιστοίχιση φωνημάτων και γραφημάτων και στη σύνταξη της πρότασης και της παραγράφου. Τα λάθη παρατηρούνται στο θέμα των λέξεων (ιστορική ορθογραφία) και στις καταλήξεις των λέξεων (γραμματική ορθογραφία). Η Δυσορθογραφία αναφέρεται σε παιδιά με φυσιολογική νοημοσύνη. Έχει άμεση σύνδεση με τη δυσλεξία σε ποσοστό μεγαλύτερο του 60%, αν ένας μαθητής διαγνωστεί με δυσλεξία, τότε θα έχει και δυσορθογραφία, αλλά μπορεί να υπάρχει και από μόνη της.
Τα πιο βασικά χαρακτηριστικά μαθητή με Δυσορθογραφία είναι:
- Αντιστρέφει και παραλείπει γράμματα, συλλαβές και λέξεις
- Προσθέτει φθόγγους και συλλαβές μέσα στις λέξεις, χωρίς λόγο
- Αντικαθιστά τα γράμματα μέσα στις λέξεις χωρίς λόγο
- Αντικαθιστά τα γράμματα μέσα στις λέξεις που μοιάζουν ακουστικά ή οπτικά (π.χ. β-φ, θ-φ, κ-χ, γ-χ)
- Παρουσιάζει καθρεπτική γραφή (π.χ. 3-ε, 9-6, β-8)
- Παρουσιάζει ανομοιότητα γραμμάτων κατά τη διάρκεια γραφής πάνω σε γραμμές
- Δυσκολεύεται στη σύνθεση ομόηχων λέξεων
- Δυσκολεύεται στη χρήση και κατανόηση παρώνυμων λέξεων
- Αντιστρέφει φωνήεντα (π.χ. αεροπλάνο – εαροπλάνο)
- Αντιστρέφει σύμφωνα (π.χ. βλέπω – λβέπω)
- Αντιστρέφει τα δίψηφα φωνήεντα ή σύμφωνα
- (π.χ. ου – υο, τζ- ζτ)
- Το παρουσιαστικό του γραπτού εμφανίζεται συνήθως με μουντζούρες και σχετική ακαταστασία
- Κάνει συχνή χρήση της γομολάστιχας
- Ενώνει το ουσιαστικό με την αντωνυμία (π.χ. το δωμάτιόμου)
- Κάνει λάθη στο καταληκτικό κομμάτι της λέξης
- Κάνει λάθη στο θεματικό κομμάτι της λέξης
- Χρησιμοποιεί με λάθος τρόπο τα κεφαλαία γράμματα μέσα στη λέξη
- Ξεχνάει να ξεκινήσει με κεφαλαίο την πρόταση
- Ξεχνάει να ξεκινήσει με κεφαλαίο την πρόταση μετά από τελεία
- Παραλείπει τα σημεία στίξης
- Κάνει συντακτικά λάθη
- Παρουσιάζει αδυναμία στο κομμάτι της αυτοδιόρθωσης
- Δεν αναγνωρίζει πάντα τα λάθη του
- Εμφανίζει δυσκολίες στο κομμάτι της αντιγραφής
- Αδυνατεί να αποθηκεύσει το λεξιλόγιο μέσω οπτικής οδού, κυρίως αν είναι ακουστικός τύπος
- Ενώ γνωρίζει τους περισσότερους γραμματικούς κανόνες, εμφανίζει αδυναμία ανάκλησής του
Για την αντιμετώπιση της Δυσορθογραφίας, χρειάζεται να δώσουμε ιδιαίτερη έμφαση στο μαθησιακό προφίλ του κάθε μαθητή, στις τεχνικές, δηλαδή, τις οποίες χρησιμοποιεί για να αποδώσει με τον καλύτερο τρόπο αυτό που μαθαίνει. Σύμφωνα με έρευνες, οι ηλικίες που διακρίνεται το μαθησιακό προφίλ των μαθητών είναι μεταξύ 6-7 χρονών. Οι τρεις βασικοί τύποι μάθησης είναι: οπτικοί, ακουστικοί και κιναισθητικοί.
Ο οπτικός τύπος είναι ο μαθητής που μαθαίνει οπτικά. Είναι ο τύπος μαθητή που του αρέσει να παρατηρεί εικόνες, να ζωγραφίζει, να χρησιμοποιεί τη φαντασία του, με αποτέλεσμα να οπτικοποιεί πολύ εύκολα αυτό που διαβάζει ή γράφει. Του αρέσει να γράφει με χρωματιστά μολύβια, να χρησιμοποιεί flashcards, γραφικούς οργανωτές, να χρωματίζει αυτό που έχει να μάθει είτε με κίτρινο είτε με πράσινο χρώμα, ώστε να το κατανοήσει καλύτερα και να δουλεύει σε ένα ήσυχο περιβάλλον. Δεν του αρέσει και πολύ να συμμετέχει σε συζητήσεις. Ο οπτικός τύπος μαθαίνει την ορθογραφία βλέποντάς την, διαβάζοντάς την, ζωγραφίζοντας ένα στοιχείο στα βασικά σημεία της λέξης, δηλαδή στο θέμα και στην κατάληξή της, βλέποντας σε κάρτες τον γραμματικό κανόνα, ώστε να αιτιολογεί τον τρόπο που έγραψε τη λέξη ή βρίσκοντας λέξεις της ίδιας οικογένειας, για το θέμα της. Γράφει καλύτερα σε μεγάλη επιφάνεια, όπως σε έναν λείο πίνακα, καθώς εντοπίζει πιο εύκολα τα λάθη του και έχει το περιθώριο από πάνω να γράψει είτε τον γραμματικό κανόνα, αν το λάθος είναι καταληκτικό είτε άλλες λέξεις που να θυμίζουν το θέμα της λέξης που έκανε λάθος.
Ο ακουστικός μαθητής μαθαίνει ακουστικά. Του αρέσει να ακούει ομιλίες, να ακολουθεί σαφείς οδηγίες, οι οποίες δίνονται με δυνατή φωνή, για αυτόν τον λόγο ο τόνος στη φωνή παίζει πολύ σημαντικό ρόλο, όπως παίζει σημαντικό ρόλο και η γλώσσα του σώματος, οι κινήσεις των χεριών. Προτιμάει να του λέμε τον τρόπο να κάνει κάτι, παρά να του τον δείχνουμε, να του ζητάμε να επαναλαμβάνει αυτό που του είπαμε για να είμαστε σίγουροι πως έχει καταλάβει, να παίζει το παιχνίδι ερώτηση-απάντηση, δηλαδή να ρωτάμε κάτι και να περιμένουμε άμεση απάντηση. Ο ακουστικός τύπος μαθαίνει καλύτερα την ορθογραφία, ακούγοντάς την, επαναλαμβάνοντας αυτό που άκουσε και γράφοντάς την, λέγοντας ταυτόχρονα τις λέξεις. Διορθώνει τα λάθη του, λέγοντας φωναχτά τις λέξεις που έχουν εντοπιστεί τα λάθη, λέει τον αντίστοιχο γραμματικό κανόνα, γράφει λέξεις που ακολουθούν αυτόν τον κανόνα ή λέξεις που μοιάζουν, αν το λάθος βρίσκεται στο θέμα, έχοντας μπροστά του τη βασική λέξη διορθωμένη.
Ολοκληρώνουμε με τον κιναισθητικό τύπο. Είναι ο τύπος που μαθαίνει πιο δύσκολα σχετικά με τους προηγούμενους. Θέλει να αγγίζει πράγματα την ώρα της μάθησης, και για αυτόν τον λόγο προτείνεται να κρατάει στα χέρια το μπαλάκι άγχους, να χρησιμοποιεί τα χέρια και το σώμα για να μάθει κάτι, προτιμάει τα απτά υλικά, όπως πλαστελίνη, τουβλάκια, τρελαίνεται για τα τρισδιάστατα πράγματα, καθώς μπορεί να τα αγγίξει και έχει ανάγκη από συχνά διαλείμματα για να ξεκουράζεται. Δεν μπορεί να μείνει για μεγάλο χρονικό διάστημα συγκεντρωμένος και σε μεταγενέστερο στάδιο γίνεται ακουστικός ή οπτικός. Ο κιναισθητικός τύπος μαθαίνει καλύτερα την ορθογραφία, αλλά και τα λάθη που κάνει, με παιχνίδια που θέλουν κίνηση, όπως να γράφει τις λέξεις ή τις προτάσεις που έχει για ορθογραφία στον αέρα, με τον δείχτη του χεριού του, προφέροντας το κάθε γράμμα της και μετά ολόκληρη τη λέξη ή να πλάθει τις λέξεις με πλαστελίνη ή να τις γράφει σε γυαλόχαρτο.
Η Δυσορθογραφία αντιμετωπίζεται. Οι δυσκολίες δεν αποτελούν εμπόδιο στην κατανόηση και εφαρμογή των γραμματικών φαινομένων. Αυτό που χρειάζεται είναι σωστή καθοδήγηση και συνεχής ενημέρωση.
Ιωάννα Δημητριάδου
Ειδική Παιδαγωγός
PgD Orton-Gillingham Practitioner
Συγγραφέας, Αρθρογράφος.